Τι διδάγματα για την εγκράτεια μπορούμε να αντλήσουμε μέσα από παραδείγματα στην Αγία Γραφή;
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εγκράτειας μέσα από την Αγία Γραφή, είναι το παράδειγμα του Ιωσήφ. Όντας ένα από τα παιδιά του Ιακώβ, βρίσκεται μέσα σε ένα πηγάδι πεταμένος από τα ίδια του τ’ αδέλφια και πουλιέται στη συνέχεια στους Αιγυπτίους. Έχει όλους τους λόγους η καρδιά του να έχει πικρία για τα αδέλφια του, πικρία ακόμη και για τον ίδιο τον Θεό που τα επέτρεψε όλα αυτά. Ωστόσο τίποτε από όλα αυτά δεν επιτρέπει να συμβούν μέσα στην καρδιά του. Από πού το ξέρουμε αυτό; Το ξέρουμε γιατί ενώ υπηρετεί στο σπίτι ενός αιγύπτιου αξιωματικού, του Πετεφρή, έρχεται η γυναίκα του ανθρώπου αυτού όταν ο Ιωσήφ είναι μόνος και δεν τους βλέπει κανείς και του κάνει ανήθικες προτάσεις.
Και μετά τα πράγματα ταύτα, η γυνή του κυρίου αυτού έρριψε τους οφθαλμούς αυτής επί τον Ιωσήφ· και είπε, Κοιμήθητι μετ’ εμού. Αλλ’ εκείνος δεν ήθελε, και είπε προς την γυναίκα του κυρίου αυτού, Ιδού· ο κύριός μου δεν γνωρίζει ουδέν εκ των όσα είναι μετ’ εμού εν τω οίκω· και πάντα όσα έχει, παρέδωκεν εις τας χείρας μου· δεν είναι εν τω οίκω τούτω ουδείς μεγαλήτερός μου, ούτε είναι απηγορευμένον εις εμέ άλλο τι πλην σου, διότι είσαι η γυνή αυτού· και πως να πράξω τούτο το μέγα κακόν, και να αμαρτήσω εναντίον του Θεού; Γεν. λθ:7-9
Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε από την απάντηση του Ιωσήφ; Καταλαβαίνουμε ότι ποτέ δεν έχασε την επαφή του με τον Θεό ούτε τον άγιο φόβο που είχε για το πρόσωπο του Κυρίου. Ήταν σαν να έβλεπε τα μάτια του Κυρίου να είναι συνεχώς στραμμένα επάνω του όχι για να τον τιμωρήσει, αλλά για να τον σκεπάζει με την αγάπη Του. Επειδή λοιπόν ο Ιωσήφ είχε εκπαιδευτεί στην εγκράτεια, δεν θα άφηνε ποτέ αυτή η σχέση να διαρραγεί για χάρη μιας ανήθικης πρότασης που εμφανίστηκε μπροστά του. Το πιο θαυμαστό σημείο όμως της ιστορίας του Ιωσήφ, ήταν όταν αφού ο Θεός τον υψώνει και γίνεται αντιβασιλέας της Αιγύπτου, συναντιέται με τα αδέλφια του. Έχει μπροστά του την τέλεια ευκαιρία να πάρει το αίμα του πίσω, θα έλεγε κανείς, και να ισχυριστεί μάλιστα ότι ο Θεός τους έφερε μπροστά του. Απεναντίας. Βλέπουμε η καρδιά του να είναι γεμάτη από αγάπη ακόμη και την στιγμή αυτή. Μάλιστα έχει την πνευματική στάθμη και όραση να δει ότι ο Θεός τα επέτρεψε όλα αυτά, όχι για να θανατωθούν, αλλά για να σωθούν τα αδέλφια του και ο λαός Ισραήλ συνολικά. Αυτοί είναι οι θαυμαστοί καρποί της εγκράτειας όταν συνδέονται με την αγάπη.
Ένα άλλο θαυμαστό παράδειγμα εγκράτειας είναι η περίπτωση της Άννας της προφήτισσας στο 2ο κεφάλαιο του κατά Λουκά ευαγγελίου. Εκεί βλέπουμε μια ηλικιωμένη γυναίκα ογδόντα τεσσάρων ετών, η οποία ήταν χήρα. Η γυναίκα αυτή αφού παντρεύτηκε νέα, έζησε με τον άντρα της επτά χρόνια και μετά χήρεψε. Και τι έκανε μετά;
…δεν απεμακρύνετο από του ιερού, νύκτα και ημέραν λατρεύουσα τον Θεόν εν νηστείαις και προσευχαίς. Λουκ. β:37
Και αυτό κάθε μέρα μέχρι τα ογδόντα τέσσερά της χρόνια. Μα καλά θα πει κάποιος. Γιατί η γυναίκα αυτή δεν θέλησε να ζήσει τις απολαύσεις της ζωής όταν ήταν νέα; Γιατί να χάσει τα χρόνια της και να πηγαίνει και να έρχεται κάθε μέρα και κάθε νύχτα σε ένα ιερό; Γιατί να εκπαιδευτεί τόσο εντατικά στις νηστείες και στις προσευχές; Ήταν ζωή αυτή που έκανε; Τι το ενδιαφέρον είχε; Όλα αυτά τα ερωτήματα ακούγονται εύλογα εάν προσπαθήσουμε να δούμε επιφανειακά τα πράγματα. Ας προσέξουμε όμως εδώ μια λεπτομέρεια. Η γυναίκα αυτή ήταν νύκτα και ημέρα λατρεύουσα τον Θεό. Λατρεύω σημαίνει αγαπάω υπερβολικά. Αυτό που έκανε η γυναίκα αυτή, ήταν ότι αγάπησε υπερβολικά την παρουσία του Θεού σε τέτοιο βαθμό, που όλα τα άλλα φαίνονται μάταια και ανούσια μπροστά στα μάτια της. Πως την έκφραζε αυτήν την λατρεία προς τον Κύριο; Την έκφραζε μέσα από νηστείες και προσευχές. Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Ανταμείφθηκε για όλα αυτά, καθώς την αξίωσε ο Θεός να έρθει σε συνάντηση με τον Ιησού όταν οι γονείς του τον έφεραν για να τον αφιερώσουν στον Κύριο.
Ένα άλλο παράδειγμα πνευματικής εγκράτειας που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε μέσα από την Αγία Γραφή είναι η στάση ζωής του Αβραάμ. Είναι ένας άνθρωπος που ενώ ζει στην Ουρ των Χαλδαίων, κάπου στο νότο του σημερινού Ιράκ, ο Θεός τον καλεί να βγει από τη συγγένειά του και να Τον ακολουθήσει χωρίς να γνωρίζει που θα πάει. Μετακινείται λοιπόν βόρεια στη γη Χαρράν, στην σημερινή Συρία και από εκεί μαζί με τον Λωτ τον ανηψιό του κινούνται νότια στη γη Χαναάν που ήταν και η γη της επαγγελίας. Εκεί είναι που ο Αβραάμ αρχίζει να οικοδομεί θυσιαστήρια γιατί εκεί αρχίζει η σχέση του με τον Θεό στη συγκεκριμένη γη. Αφού μεταβαίνει για ένα διάστημα στην Αίγυπτο λόγω της πείνας, επιστρέφει στην γη Χαναάν που είναι και η γη της υπόσχεσης και είναι πάρα πολύ πλούσιος. Παρόλα αυτά συνεχίζει να κατοικεί σε σκηνές. Γιατί άραγε; Γιατί ο πλούτος δεν άλλαξε καθόλου την καρδιά του.
Διά πίστεως παρώκησεν εις την γην της επαγγελίας ως ξένην, κατοικήσας εν σκηναίς μετά Ισαάκ και Ιακώβ των συγκληρονόμων της αυτής επαγγελίας. Εβρ. ια:9
Εν πίστει απέθανον ούτοι πάντες, μη λαβόντες τας επαγγελίας, αλλά μακρόθεν ιδόντες αυτάς και πεισθέντες και εγκολπωθέντες και ομολογήσαντες ότι είναι ξένοι και παρεπίδημοι επί της γης. Διότι οι λέγοντες τοιαύτα δεικνύουσιν ότι ζητούσι πατρίδα. Εβρ. ια:13-14
Ενώ ήταν πλούσιος ζούσε εγκρατής. Δεν άφησε την φιλοδοξία του να τον παρασύρει. Και βέβαια το αποκορύφωμα ήταν η στάση που κράτησε όταν οι ποιμένες του Αβραάμ ήρθαν σε αντιπαράθεση με τους ποιμένες του Λώτ για το μοίρασμα της γης, το μοίρασμα του πλούτου δηλαδή. Διάλεξε, του λέει του ανηψιού του του Λωτ, εάν εσύ πας από τη μια μεριά εγώ θα πάω από την άλλη χωρίς ούτε καν να σηκώσει τα μάτια του για να δει ποια γη ήταν η καλύτερη. Και όλα αυτά γιατί τα μάτια του δεν ήταν κολλημένα στη γη, αλλά ήταν κολλημένα στον Ουρανό.
Εάν διαπιστώνω ότι είμαι ελλιπής εγκράτειας τι μπορώ να κάνω για να αυξηθώ;
Το πρώτο βήμα που θα πρέπει να κάνω για να αντιμετωπίσω αυτήν την έλλειψη είναι να το παραδεχθώ. Να κοιτάξω δηλαδή με ειλικρίνεια μέσα μου και να παραδεχθώ την έλλειψή μου και την ανεπάρκειά μου στον τομέα αυτόν. Αυτό μπορεί να ακούγεται απλό ίσως και απλοϊκό, αλλά είναι το πιο καθοριστικό βήμα εάν θέλω να αφήσω τον Θεό να ξεκινήσει μια διαδικασία εσωτερικής μεταμόρφωσης στη ζωή μου. Για να γίνει αυτό το βήμα, θα πρέπει ο άνθρωπος να είναι έτοιμος να παραδεχθεί ότι δεν τα κάνει όλα καλά, ότι και αυτός έχει τα κενά του όπως και όλοι, ότι πολλές φορές και αυτός χάνει τον έλεγχο και έχει ανάγκη τον καρπό της εγκράτειας στη ζωή του. Ο Θεός δουλεύει μέσα μας μόνο στις περιοχές που εμείς τον αφήνουμε να δουλέψει και αυτό συμβαίνει γιατί ο Θεός σέβεται την ελευθερία μας και τις επιλογές μας. Και αυτό που βλέπουμε τόσο μέσα στο ευαγγέλιο, όσο και στην εμπειρία που έχουμε στη ζωή μας, είναι ότι τα χέρια του Θεού ελευθερώνονται όταν υπάρχει μετάνοια στην καρδιά, διάθεση ταπείνωσης και επιθυμία να βγει ο άνθρωπος από τον εγωιστικό κύκλο της αυτοδικαίωσης και της περηφάνιας. Στη διαδικασία αυτή από την μια πλευρά υπάρχει ο Θεός, ο οποίος δηλώνει παρόν και προσκαλεί τον άνθρωπο να ζήσει μια μεταμορφωτική ζωή μαζί Του και από την άλλη πλευρά υπάρχει ο άνθρωπος, ο οποίος έχει το δικαίωμα και την ελευθερία να πει ναι ή όχι σ’ αυτήν την πρόσκληση. Εάν πει ναι, δίνει το δικαίωμα στο Άγιο Πνεύμα να αρχίσει να εργάζεται μέσα του. Κάνει και αυτός από την πλευρά του τον αγώνα της εγκράτειας που μπορεί, αναγνωρίζοντας όμως ότι χωρίς τη χάρη του Χριστού δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Σ’ αυτόν τον αγώνα μπορεί να υπάρξουν και άνθρωποι συνοδοιπόροι που μπορούν να στηρίξουν, να διδάξουν ή να οικοδομήσουν. Θα πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι:
ούτε ο φυτεύων είναι τι ούτε ο ποτίζων, αλλ’ ο Θεός ο αυξάνων. Α’ Κορ. γ:7
Τίποτε δεν μπορεί να γίνει εάν δεν ενεργήσει ο Θεός μέσα στον άνθρωπο. Η εγκράτεια λοιπόν ως καρπός Πνεύματος Αγίου, πως μπορεί να αυξηθεί; Μπορεί να αυξηθεί όταν εγώ μένω σταθερά φυτεμένος μέσα στην άμπελο που είναι ο Χριστός και αφήνω τον Πατέρα που είναι ο γεωργός να με φροντίζει, να με ποτίζει αλλά και να με κλαδεύει αν χρειαστεί. Μέσα από αυτήν τη στάση ζωής, έρχεται ο καιρός που ο καρπός αυτός εμφανίζεται σιγά-σιγά, αυξάνεται και ωριμάζει.
Λευτέρης Τοπάλογλου
Κοζάνη
