Ποια είναι η συμβολή της εγκράτειας στην πνευματική πορεία του χριστιανού;
Η εγκράτεια είναι μόνο ένα μέρος του οικοδομήματος που λέγεται πνευματική ζωή. Το οικοδόμημα αυτό χτίζεται και μεγαλώνει κομμάτι-κομμάτι. Ο απόστολος Πέτρος, μας δίνει την εικόνα μιας κλίμακας, μιας σκάλας δηλαδή, όπου προστίθεται κάθε φορά ένα νέο σκαλί στην πνευματική αυτή ανάβαση.
«Και δι’ αυτό δε τούτο καταβαλόντες πάσαν σπουδήν, προσθέσατε εις την πίστιν σας την αρετήν, εις δε την αρετήν την γνώσιν, εις δε την γνώσιν την εγκράτειαν, εις δε την εγκράτειαν την υπομονήν, εις δε την υπομονήν την ευσέβειαν.» Β΄ Πέτ. α:5
Βλέπουμε λοιπόν εδώ την εγκράτεια να είναι ένα απαραίτητο πνευματικό σκαλί, για να πάει κανείς στην υπομονή και από εκεί στην ευσέβεια. Άρα λοιπόν η συμβολή της εγκράτειας στην πνευματική πορεία του χριστιανού είναι καθοριστική. Τώρα στο ερώτημα πόσο αναγκαία είναι η εγκράτεια, είναι τόσο αναγκαία όσο είναι τα φρένα σε ένα αυτοκίνητο. Ποιος από εμάς θα έμπαινε ακόμη και στο καλύτερο αυτοκίνητο που υπάρχει στη γη εάν δεν είχε φρένα; Κάπως έτσι είναι ο άνθρωπος που δεν έχει καθόλου εγκράτεια στη ζωή του. Ένα αυτοκίνητο θα πρέπει να βγαίνει από το δρόμο και να σταματάει όπου και όταν θέλει ο οδηγός του, ακριβώς επειδή τα φρένα του αυτοκινήτου δουλεύουν. Διαφορετικά η ζωή του οδηγού και των συνεπιβατών θα βρίσκεται σε κίνδυνο.
Σε ποιες σφαίρες της ζωής μας είναι απαραίτητη η εγκράτεια;
Η εγκράτεια πρώτα από όλα αφορά στη γλώσσα. Το να μάθει δηλαδή κανείς να την συγκρατεί, να μην λέει πολλά και ανώφελα και προπαντός να μάθει να μην συκοφαντεί τους άλλους. Η εγκράτεια έχει να κάνει και με την ακοή. Να μάθω δηλαδή να φιλτράρω και να μην ακούω μάταια πράγματα. Το πώς και τι βλέπω επίσης με τα μάτια μου έχει σχέση με το πόσο έχω εκπαιδευτεί στην εγκράτεια έτσι ώστε να στρέφω τα μάτια μου από το μάταιο και το αμαρτωλό. Εγκράτεια επίσης σημαίνει ότι έχω μάθει να συγκρατώ τον θυμό μου. Να συγκρατώ επίσης τη φιλοδοξία μου από την ματαιότητα και την κενοδοξία. Η εγκράτεια αφορά ακόμη τους λογισμούς και τις σκέψεις. Ο εγκρατής άνθρωπος έχει μάθει να μην επιτρέπει την κάθε αρνητική σκέψη ή τις φωνές που είναι αντίθετες με αυτό που λέει ο λόγος του Θεού να κατεβαίνουν μέσα του και να τον επηρεάζουν. Κάποιος είχε πει: Το μυαλό μου δεν είναι ένας σκουπιδοτενεκές όπου εσείς μπορείτε να πετάτε τα σκουπίδια σας. Η εγκράτεια έχει επίσης να κάνει και με τις φιλήδονες επιθυμίες μέσα στις οποίες μπορεί να παγιδευτεί ένας άνθρωπος. Η εγκράτεια αφορά επίσης και στο φαγητό. Και αυτό είναι κάτι το οποίο δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε. Εάν πιστεύουμε ότι το σώμα μας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος όπως λέει και η Γραφή, τότε τον ναό αυτόν δεν έχουμε δικαίωμα να τον φθείρουμε. Ένας περίφημος γιατρός του 19ου αιώνα, ο Λαμπάλ, είχε πει ότι για να ζήσουμε μας φθάνει το ένα τρίτο από όσα τρώμε. Τότε σε τι χρησιμεύουν τα άλλα δύο τρίτα; τον ρώτησαν. Για να ζήσουν οι γιατροί, ήταν η απάντησή του. Συμπερασματικά, πνευματική ζωή χωρίς το στοιχείο της εγκράτειας δεν μπορεί να υπάρξει.
Ποιος είναι ο ρόλος της εγκράτειας στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους;
Μπορεί η εγκράτεια να είναι μια εσωτερική διαδικασία, μια πνευματική εξάσκηση και ένας αγώνας όπως είπαμε, ωστόσο ο βαθμός στο οποίο η εγκράτεια ως καρπός του Αγίου Πνεύματος αυξάνεται στη ζωή μας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επιδρά στους άλλους γύρω μας. Για παράδειγμα, μια περιοχή στην οποία δοκιμάζεται το επίπεδο της εγκράτειας, είναι το κατά πόσο καταφέρνουμε να συγκρατήσουμε τον θυμό μας. Ο εγκρατής άνθρωπος δεν είναι έρμαιο του θυμού του, δεν βάζει τις φωνές με το παραμικρό, δίνει χρόνο και ευκαιρίες στους άλλους, μιλάει με γλυκύτητα χωρίς να εξάπτεται. Αλήθεια ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να μην γίνεται ευλογία στους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεται; Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα. Είπαμε ότι η εγκράτεια αφορά μεταξύ άλλων και την φιλοδοξία που έχει ένας άνθρωπος. Να θέλει δηλαδή να υψώνεται, να επιδιώκει συνεχώς τιμές και δόξες, να επιζητά τους επαίνους και να είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Ο άνθρωπος όμως που έχει εκπαιδευτεί πνευματικά στην εγκράτεια, μαθαίνει να μην αφήνει τον εαυτό του να πέσει σε τέτοιες παγίδες. Τα πνευματικά του αντανακλαστικά λειτουργούν και του λένε κάνε πίσω, ησύχασε, διάλεξε την οδό της ταπείνωσης, μάθε να υποχωρείς, μάθε να δίνεις χώρο στους άλλους, δεν είσαι εσύ το κέντρο του κόσμου. Δεν είναι όμορφο αυτό το φρόνημα; Πόσο ανάγκη το έχουμε αλήθεια στις μέρες μας; Η εγκράτεια αφορά επίσης την γλώσσα. Ο Ιάκωβος λέει:
«Ούτω και η γλώσσα είναι μικρόν μέλος, όμως μεγαλαυχεί. Ιδού, ολίγον πυρ πόσον μεγάλην ύλην ανάπτει.» Ιακ. γ:5
Δεν είναι διδακτικά αυτά τα λόγια; Μικρό μέλος η γλώσσα αλλά μοιάζει με μια μικρή φλόγα που μπορεί να ανάψει μια ολόκληρη πυρκαγιά. Ο λαός μας λέει: η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει. Πικρά και άσοφα λόγια που ειπώθηκαν χωρίς εγκράτεια, έχουν καταστρέψει φιλίες ετών, σχέσεις γονιών με τα παιδιά τους ή το αντίστροφο ή ακόμη και σχέσεις μεταξύ αδελφών. Ακόμη χειρότερα, λόγια χωρίς εγκράτεια έχουν διαλύσει παντρεμένα ζευγάρια και ολόκληρες οικογένειες. Αυτό είναι κάτι για το οποίο ο λόγος του Θεού μας παρέχει πολύ χρήσιμες πληροφορίες. Ο Ιάκωβος για παράδειγμα συνεχίζει να λέει για τη γλώσσα:
«Διότι παν είδος θηρίων και πτηνών, ερπετών και θαλασσίων δαμάζεται και εδαμάσθη υπό της ανθρωπίνης φύσεως, την γλώσσαν όμως ουδείς των ανθρώπων δύναται να δαμάση· είναι ακράτητον κακόν, μεστή θανατηφόρου φαρμάκου. Δι’ αυτής ευλογούμεν τον Θεόν και Πατέρα, και δι’ αυτής καταρώμεθα τους ανθρώπους τους καθ’ ομοίωσιν Θεού πλασθέντας· εκ του αυτού στόματος εξέρχεται ευλογία και κατάρα. Δεν πρέπει, αδελφοί μου, ταύτα να γίνωνται ούτω. Μήπως η πηγή από της αυτής τρύπης αναβρύει το γλυκύ και το πικρόν; μήπως είναι δυνατόν, αδελφοί μου, η συκή να κάμη ελαίας ή η άμπελος σύκα; ούτως ουδεμία πηγή είναι δυνατόν να κάμη ύδωρ αλμυρόν και γλυκύ.» Ιακ. γ:7-11
Τι θα πει ακράτητο κακό; Θα πει γλώσσα χωρίς εγκράτεια. Γλώσσα που βγάζει δηλητήριο, θανατηφόρο φάρμακο όπως λέει χαρακτηριστικά. Τι είναι εδώ αυτό που φταίει; Η γλώσσα αυτή καθαυτή; Όχι δεν φταίει η γλώσσα, αλλά το περιεχόμενο που βγαίνει από την γλώσσα, αν από αυτή βγαίνουν κατάρες. Η εγκράτεια αντίθετα έρχεται ως καρπός Πνεύματος Αγίου αλλάζει, μεταμορφώνει ακριβώς αυτό το περιεχόμενο που βγαίνει από τη γλώσσα. Από κατάρα το μετατρέπει σε ευλογία. Έτσι η γλώσσα του ανθρώπου που έχει εγκράτεια, αποκτά γλυκύτητα. Από το στόμα του ανθρώπου αυτού δεν θα ακούσεις συκοφαντίες, καταλαλιές, ψέματα, κακίες. Ο άνθρωπος αυτός έχει εκπαιδευτεί σ’ αυτό που λέει ο απόστολος Παύλος στην επιστολή προς Φιλιππησίους:
«Το λοιπόν, αδελφοί, όσα είναι αληθή, όσα σεμνά, όσα δίκαια, όσα καθαρά, όσα προσφιλή, όσα εύφημα, αν υπάρχη τις αρετή και εάν τις έπαινος, ταύτα συλλογίζεσθε.» Φιλιπ. δ:8
Εάν όλα αυτά υπάρχουν στους λογισμούς του ανθρώπου αυτού τι θα βγει από το στόμα του; Θα βγει ευλογία και λόγια οικοδομής. Άλλωστε δεν μας πληροφορεί ο λόγος του Θεού ότι, εκ του περισσεύματος της καρδίας λαλεί το στόμα;
Λευτέρης Τοπάλογλου
Κοζάνη
